زغال چوب ماده سبك، شكننده و سياه‌ رنگ باقي‌ باقي‌مانده از نيم‌ سوختن چوب يا ديگر اندام‌هاي گياهي و جانوري است كه نصيب اعظم تركيبات آن‌ها تبديل به كربن شده باشد. اين كربن نا خالص از ۸۵ تا ۹۸ درصد كربن خالص تشكيل شده‌است.

املا كلمه زغال:

ذغال، زغال، زگال، ژگال، ژكال، شگال و شگار و … املاهاي گوناگون همين واژه‌اند. (در همه‌شان سخن نخست، حركت پيش (-ُ) دارد) در اصل هيچ واژه و كلمه فارسي اهميت ذال آغاز نمي‌شود. پزشك مشخص و معلوم در اصل املاي حياتي ذال را نادرست مي‌داند.

انواع زغال:

زغال ليمو :

زغال ليمو، دسته مرغوبي از زغال هست كه از چوب درخت ليمو تهيه مي‌شود. اين زغال داراي استمرار بوده و يكدست و آهسته مي‌سوزد. كاربرد كليدي آن به جهت قليان است

زغال بلوط :

همانند زغال ليمو نوع مرغوبي از زغال مي باشد كه از چوب درختان بلوط تنظيم مي شود، زغال بلوط مضاعف داراي استمرار بوده و مانند زغال ليمو يكدست و آرام مي سوزد و كاربرد اساسي آن براي قليان و مصارف مجلسي مي باشد.

انواع ديگر زغال چوب:

از ضايعات شاخه و كنده هاي درختان، تخته هاي بلااستفاده، ضايعات نجاري، ضايعات مصنوعات چوبي و… تنظيم مي شود كه فقط مصرف كبابي داشته و براي استفاده به جهت قليان مناسب نمي باشد.

زغال چيني :

فشرده ، شكلي از زغال چوب ميباشد كه از قطعات خرد چوب و كاه و غيره تهيه و تنظيم مي‌شود.زغال فشرده 2نوع مي باشد كه در گونه نخستين از خاك اره و پوست گردو به كار گيري مي شود و عمدتا مصرف قلياني دارد و نوع دوم صرفا اهميت خاك زغال بوده و بسته به ميزان مرغوب بودن مواد نخستين نيز به جهت قليان و هم كباب استفاده مي شود. اين زغال معمولا كيفيتي پايين‌ خيس از زغال بي آلايش دارااست اما ارزان‌ تر بوده و نسبت به عمده زغال‌ها دوام بيشتري دارد. كاربرد اين زغال به جهت كباب نمودن در منقل‌ هاي يكبار مصرف يا اين كه گريل بر روي توري است.

كاربرد زغال :

پخت‌وپز:

از زغال به تيتر سوخت در منقل يا اجاق به كار گيري مي‌شود. از منقل براي پخت خوراك به شيوه كباب نمودن به كارگيري مي‌شود. گاهي از منقل زغال افروخته به جهت دم كردن و گرم نگهداشتن چاي استفاده مي‌شود.

مصرف توتون و تنباكو:

يكي از كاربردهاي حساس زغال چوب در تهيه قليان است. افروختن يا سرخ نمودن زغال براي قليان در زغال گردان انجام مي‌شود. گاهي از منقل صرفا براي توليد زغال افروخته به كارگيري مي‌شود. همين دسته منقل در كنار وافور يا قليان به عنوان ابزار تدخين به عمل مي‌رود.

تهيه فولاد:

يكي از كاربردهاي سنتي زغال چوب در تهيه و تنظيم فولاد است.

ويژگي‌ هاي زغال خوب:

برخي از ويژگي‌ هاي زغال عالي به اين تفسير است:

خاموش نشود و فارغ از باد زدن پر‌نور بماند.

با استمرار باشد.

دود نكند.

گاز و بو نداشته باشد.

جرقه نداشته باشد.

پرحرارت باشد.

خاكستر فراوان توليد نكند.

باعث تحريك سيستم تنفسي نشود.

ايجاد آلرژي نكند.

چگونه زغال را تهيه و تنظيم مي كنند؟

از سوختن اندام گياه يا اين كه حيوان، زغال به دست مي آيد. زغال ماده اي اسفنج مثل و سياه است و نسبتاً مي قدرت آن را كربن خالص دانست.

علتِ آن كه از داغ نمودن يا سوزاندن چوب يا اين كه استخوان حيوان، زغال پديد مي آيد؛ همين هست كه آن ها بر اثر حرارت، آب و گازهاي پنهان در خود را از دست مي دهند، و فقط جسم جامدي از خود بر جاي مي نهند.

براي توليد زغال فشرده 3 طرز وجود دارد:

1- پاره اي چوب و هيزم را بر روي هم انباشته، در هواي آزاد آتش مي زنند. همين طريق قرن هاست كه در جنگل هاي شمال اروپا از آن پيروي مي شود. البته اشكالش همين هست كه گازهاي متصـاعد از چوب در هوا پراكنده مي شود و به هدر مي رود.

2- چوب ها را جمع آوري كرده اهميت نقاله هايي به كوره هاي مخصوصي مي برند. اين كه آتش بر افروخته شد، روزنه تنور را مي بندد و آن گاه چوب ها در فضايي بسته، به تدريج مبدل به زغال مي شوند.

براي به كار گيري از گاز هاي متصاعد هم جايي آماده كرده اند كه از خط مش منفذي كه به كوره متصل است، به آن جا رهسپار مي گردند. در آن جا همين گازها به صورت مواد مفيدي مانند الكل، چوب، .اسيد استيك و استون در مي آيند.

3- در روش سوم كه در ساليان آخر دوچندان مرسوم شده از كوره زغال صنعتي استعمال مي نمايند كه علاوه بر مهار دود ناشي از فرآيند سوختن، مي قدرت سيستم پختن زغال را بطور كامل در دست گرفتن كرد و بسته به برنامه پخت، گونه هاي زغال داراي ميزان مرغوب بودن هاي مختلف را ايجاد كرد. در ضمن با استفاده از سيستم سركه گير كارگزاري شده بر روي كوره هاي صنعتي مي اقتدار سركه چوب را هم استخراج و گزينه به كار گيري قرار داد.

در پيشين از زغال چوب، باروت مي ساختند. زيرا حرارت را بسيار ضعيف سوق‌دهي مي كند و نوعي عايق به شمار مي رود.

يكي از تازه ترين موردها به كار گيري زغال همان ميباشد كه در جريان جنگ جهاني اول كشف گرديد. دانشمندان دريافتند كه چنانچه زغال را در معرض حرارت شديد قرار بدهند، حالتي پيدا مي نمايد كه نيروي جذب گازش، افزون مي گردد. زغالي كه به اين گونه به فعاليت مي آمد به درد ساختن ماسك ضد گاز مي خورد.

امروزه ما چنين زغالي را زغال زنده(فعال) مي ناميم. درحال حاضر نحوه تهيه زغال زنده به نوع ديگري صورت مي گيرد. همين كه مي آيند و بخار گرمي را از در ميان زغال عبور مي دهند تا بدين وسيله شكاف هاي اسفنجي آن بيشتر شود.

آنگاه اگر گازهاي سمي از در ميان چنين زغالي بگذرند، به وسيله عمل جذب سطحي از في مابين مي روند. به گفته ديگر، مولكول هاي گازهاي سمي بر مرحله زغال زنده، مي نشيند.

يكي از خواص مهم «زغال زنده» آن ميباشد كه گازهاي سمي را به ميزان بسيار جذب مي كند، البته اكسيژن هوا را به مقدار اندك. از همين رو، كسي كه ماسك ضد گاز به شكل زده .به راحتي اكسيژن را تنفس مي كند ولي در ضمن از شر گازهاي سمي نيز آسوده است.